Boşanma Sebepleri
Bursa hukuk bürosu içinde boşanma avukatı olarak çalışan uzman ve profesyonel hukukçularımıza en çok sorulan sorulardan birisi de boşanma sebepleri olarak göze çarpıyor. Bu yazımızda sizin için boşanma sebeplerini, boşanma davası süreçleri üzerinden hukuki olarak aktarmaya çalışacağız.
Boşanma Nedir?
Resmi nikah ile başlatılan evlilik, ancak bir boşanma davası açılarak mahkeme kararıyla sonlandırılabilir. Evlilik bağının resmen ortadan kalkması boşanma fiilinin temel anlamını oluşturur. Boşanma davalarına Aile Mahkemeleri bakar ancak bulunulan yerde Aile Mahkemesi yok ise Asliye Hukuk Mahkemeleri yetkili kabul edilebilir. Başka hiçbir mahkemede boşanma duruşması görülemez.
Boşanma davalarının kanun çerçevesi 4271 sayılı Türk Medeni Kanun kapsamında 166. Maddede çizilmiştir. Bu kanunda boşanma davaları iki kategoriye ayrılır: anlaşmalı boşanma davaları ve çekişmeli boşanma davaları.
Anlaşmalı boşanma davaları için şartlar yerine getirildiğinde iki tarafında evliliği bitirmeye karar vermesi yeterlidir. Ancak çekişmeli boşanma davalarında boşanma kararının gerekçeleri “özel boşanma nedenleri” ve “genel boşanma nedenleri” olarak ikiye ayrılmıştır.
Bu bağlamda önce anlaşmalı boşanma davalarının yürütülmesi için gerekli şartlara, sonra da çekişmeli boşanma davalarının sebeplerine ayrı başlıklar halinde bakabiliriz.
Anlaşmalı Boşanma Davası Şartları
Anlaşmalı boşanma süreci çoğunlukla çiftlerin ilk tercihi olmaktadır. Bunun nedeni anlaşmalı dava süreçlerinin genelde tek duruşmada sonuçlandırılabilmesidir. Ancak tek celsede boşanma için tarafların gerekli şartları sağlıyor olması gerekir. Bu şartlar alt maddeler halinde şöyle sıralanabilir:
Evliliğin En Az Bir Yıl Sürmesi Şartı
Anlaşmalı boşanma davası için başvuru yapmanın birincil şartları arasında evliliğin resmi nikahtan itibaren en az 365 gün sürmesi gerekliliği vardır. Nikah öncesinde yaşanan nişan, flört, imam nikahı ya da birlikte yaşama gibi dönemler mahkeme tarafından bu bir sene dahilinde kabul edilmez.
Çiftler Arası Mutabakat ve Sözleşme
Bir yılı aşkın süredir evli olan taraflar, anlaşmalı boşanma için bazı konu başlıklarında fikir birliği sağlayarak, uzlaşılarını sözleşme ile beyan etmek zorundadırlar. Mutabakat gerektiren hususlar temelde şunlardır:
- Velayet
- Mal paylaşımı
- Aile mülkünün tahsisi
- Nafaka tutarı
Bu meseleler adına sözleşme imzalandıktan sonra çiftlerin mahkemeye beraber başvurması şartı aranır. Bu noktada taraflar ortak bir dilekçe ile boşanabileceği gibi bir tarafın usule uygun dilekçesini sunduktan sonra diğer eşin bunu kabul etmesi de yeterlidir.
Çiftlerin Mahkemede Sözel Olarak İrade Beyanında Bulunması
Bir duruşma ile evlilik kurumunun sonlandırılması için iki tarafında hâkim karşısında iradesini açıklaması gerekir. Boşanma doğrudan kişi hakkı olduğu için ilk duruşma ile boşanma sürecinde vekil avukatın beyanı kabul edilmez. Bunun en büyük nedeni kişilerin irade özgürlüğünün ispatı gerekliliğidir. Eğer hâkim hile ve fesat ile bir tarafın beyanlarının yönlendirildiğini tespit ederse boşanma kararı vermeyebilir.
Tarafların Mali Durumu ve Çocukların Bakımı Konusunda Hâkim Kanaati
Bu şart hâkim kanaatine bağlıdır. Ancak taraflar, aralarındaki sözleşmede; nafaka, velayet, çocuklar ile görüş zamanları gibi meseleleri karşılıklı ve makul olarak çözebilmişler ise hâkimin ters yönde kanaati ender gerçekleşir. Böyle durumlarda da hâkim isterse sözleşmede değişikliğe gidebilir.
Çekişmeli Boşanma, Anlaşmalı Boşanma Davasına Döndürülebilir mi?
Bir çekişmeli boşanma davası ne kadar uzun sürerse sürsün, yukarıdaki şartların sağlanması halinde anlaşmalı boşanma davası olarak sıradaki duruşmada sonlandırılabilir. Bunun için çiftler şartları yerine getirerek aralarında sağladıkları protokolü mahkemeye sunmalıdır. Duruşma zaptında anlaşmanın tutanağa geçirilmesi de davanın dönüşmesi için yeterlidir.
Çekişmeli Boşanma Sebepleri
4271 sayılı Türk Medeni Kanunu boşanma nedenlerini genel boşanma sebepleri ve özel boşanma sebepleri başlıklarında ikiye ayırır. Ayrıca özel boşanma nedenleri de kendi içinde “nisbi boşanma nedenleri” ve “mutlak boşanma nedenleri” şeklinde ayrılmıştır.
Çekişmeli Boşanma Genel Sebepleri
Çekişmeli boşanma genel sebepleri, Türk Medeni Kanun içinde en genel kapsamıyla: “evlilik birliğinin temelden sarsılması” olarak tanımlanır. Evlilik temellerinin sarsılması şeklinde muğlak betimlenen ifade, davaların sonuçlanması için Yargıtay kararlarının emsal kabul edilmesini gerektirebilir. Bu noktada Yargıtay’ın “evlilik birliğinin temelden sarsıldığını” tespit ettiği bazı durumlar şöyledir:
- Çiftlerin, karşılıklı ya da tek taraflı olarak ahlaksızlıkla itham edilmesi,
- Evlilik sınırları içinde kalması gereken sırların ifşası,
- Eşini sevmediğini ifade etmek,
- Güven sarsıcı davranışlar
- Cinsel ilişkiden uzak durma, kaçınma,
- Eşi doğal olmayan biçimlerde cinsel ilişkiye zorlama,
- Eşlerin çocukların ihtiyaçlarına ve eğitimine ilgi göstermemesi
- Çiftlerin birbirlerinin ailesine hakaret etmesi ve kötü davranması,
- Bir eşin ev işleri yapmaması,
- İcra takibine düşme ve aşırı borçlanma durumu,
- Eşinin ailelerden bağımsız ev isteğine duyarsız kalma.
Çekişmeli Boşanma Özel Sebepleri
Çekişmeli boşanma davalarında ikinci başlık olarak açılan özel nedenlerden “mutlak boşanma sebepleri” olanlar şöyle maddelenebilir:
- Hayata kast,
- Terk etme,
- Zina yapma,
- Fiili ayrılık,
- Onur kırıcı kötü davranışlar,
- Bir sene dolmadan anlaşmalı boşanma talebi.
Bu mutlak boşanma nedenlerinin olduğuna dair ispat halinde, bu nedenlerin gerçekleşmiş olması boşanma için yeterlidir. Evlilik birliğinin temelinden sarsılması şartı, mutlak boşanma sebepleri ispat edildiğinde, aranmaz.
Çekişmeli davalarda yer alan nisbi boşanma sebepleri ise şöyledir:
- Suç işleme ve suçu alışkanlık haline getirme,
- Evlilik birliğinin sarsılması,
- Akıl ve ruh hastalığı geçirme.
Bir önceki nedenlerin aksine, nisbi boşanma nedenlerinde hem şartın gerçekleştiğine dair ispat hem de evlilik birliğinin temellerinden sarsıldığının ispatı gereklidir. Bu durum yargılama usulünde önem taşır.
Çekişmeli boşanma davalarının sebepleri Medeni Kanunu’nun 161. Maddesinden 165. Maddesine kadar olan bölümde düzenlenmiştir.
Boşanma Davalarında Yargılama Usulü
Boşanma davaları hâkim kanaatleri üzerinden ilerlemektedir. Hâkim taraflardan birinin isteği üzere duruşmaların gizli yapılmasına karar verebilir. Ayrıca kanıtların takdiri de hâkimin iradesindedir.
Taraflardan gelen ikrar, hâkim kararını bağlamaz ve boşanma davasının nedenlerinin gerçek varlığına vicdanen kanaat getirmedikçe bunları ispatlanmış saymaz. Ancak hâkim ayrılık davalarının dayandırıldığı olgular hakkında re ’sen ya da istemli biçimde yemin öneremez.